Xem thầy cúng cao tay làm lễ cấp sắc cho người Dao Tuyển ở Bắc Hà

Chưa được làm lễ cấp sắc, người đàn ông dân tộc Dao chưa được công nhận trưởng thành

Mùa này, có dịp đến với xã Nậm Lúc, huyện vùng cao Bắc Hà, Lào Cai, du khách sẽ được tận mắt chứng kiến người Dao Tuyển tổ chức Lễ cấp sắc - một nghi lễ bắt buộc nhằm mục đích công nhận sự trưởng thành của người đàn ông dân tộc Dao. 

Vốn đã có thâm niên hơn 20 năm công tác, nhiều lần xuống cơ sở, thân quen, tôi được ông Trương Văn Tiền, thôn Nậm Kha 2, xã Nậm Lúc mời xuống dự lễ cấp sắc cho 2 cháu trai là Trương Gia Huy, 13 tuổi và Trương Gia Hoàng, 12 tuổi.

Đây là lễ cấp sắc có quy mô lớn khi làm ghép cho 2 cháu trai và đặc biệt mời thầy cao tay hay còn gọi thầy đeo mặt nạ. Vì thế, lễ được tổ chức công phu, bài bản, đúng phong tục.

Lễ cấp sắc của người Dao Tuyển xã Nậm Lúc nói riêng và huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai thường được tổ chức vào tháng 11, 12 và tháng 1 âm lịch hàng năm. Đây là lúc nông nhàn, các hộ gia đình đã thu hoạch xong vụ quế thứ 8 - vụ quế cuối cùng trong năm, tích lũy được tiền của để làm lễ.

Ông Trương Văn Tiền, thôn Nậm Kha 2, xã Nậm Lúc chia sẻ: Gia đình, dòng họ Trương nói riêng và bà con người Dao tuyển địa phương luôn đoàn kết, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, nhất là các văn hóa tín ngưỡng tốt đẹp. Lễ cấp sắc có vai trò quan trọng nhất đối với đời người đàn ông nên gia đình luôn ghi nhớ, tích cực lao động sản xuất, tích lũy, chuẩn bị các điều kiện để sớm tổ chức cho các cháu trai để các cháu sớm trưởng thành, tự tin phấn đấu, rèn luyện, trưởng thành, trở thành công dân tốt, sống có ý nghĩa, gánh vác trách nhiệm với gia đình, dòng họ và xã hội.

Ông Đặng Văn Ánh, thầy mo - người có uy tín trong cộng đồng dân tộc Dao Tuyển xã Nậm Lúc cho biết: Hiện nay lễ cấp sắc đã được tổ chức ngắn gọn, tránh mất nhiều thời gian, lãng phí như trước. Việc tổ chức bảo đảm đúng quy định, rút bớt đi những thủ tục rườm rà, tốn kém. 

Theo phong tục, người đàn ông dân tộc Dao nói chung và người Dao Tuyển nói riêng phải được giáo dục, rèn luyện về nhiều mặt để làm trụ cột của gia đình, dòng họ và cộng đồng. Phẩm chất đó được kiểm nghiệm qua lễ cấp sắc. Đàn ông người Dao sau thụ lễ cấp sắc mới được coi là người trưởng thành.

Người đã qua lễ cấp sắc thì dù là trẻ con vẫn được coi là người lớn, được ngồi với già làng, được tham gia cúng bái hoặc giúp việc cho những thầy cúng trong các hoạt động cúng lễ của tư gia cũng như cộng đồng.

Người Dao Tuyển Nậm Lúc, Bắc Hà quan niệm rằng, con người khi trải qua lễ cấp sắc mới có tâm, có đức để phân biệt phải trái. Những chàng trai từ 10 tuổi trở lên được bố mẹ chọn ngày lành, tháng tốt để làm lễ.

Mỗi dòng họ lại chọn những ngày riêng để làm lễ, như họ Triệu chọn các ngày Dần, Mão; họ Đặng chọn ngày Dần... Lễ cấp sắc ở mỗi bậc cấp đều có những khác biệt nhất định trong trình tự hành lễ. 

Tuy nhiên, có 2 phần lễ chính là lễ Quá tăng (qua đèn) gồm các phần: trình diện, cấp đèn, hạ đèn, đặt pháp danh, qua cầu; lễ Thăng cấp gồm: lễ lên đèn, ban mũ, lễ trình diện Ngọc Hoàng, lễ tơ hồng, lễ thăm thiên đình.

Cũng trong ngày tổ chức lễ cấp sắc, anh em, họ hàng, bạn bè của gia đình khắp các bản làng vùng cao của xã Nậm Lúc, Nậm Khánh, Bản Cái, Bắc Hà, huyện Bảo Yên, Bảo Thắng... có dịp tụ họp, chúc phúc cho người được cấp sắc, chia sẻ kinh nghiệm làm ăn, buôn bán, kỹ năng nấu ăn, giao lưu văn hóa... Bên cạnh đó, bà con còn tổ chức giã bánh dày, cắt giấy, thêu thùa..., tạo nên không khí vui tươi, đoàn kết, phấn khởi ngày lễ cấp sắc ý nghĩa nơi bản, làng vùng cao Nậm Lúc.