Những phố cây "rợp mát" đời tôi

"Phố Đại tướng"

Nếu có một cuộc bình chọn những "phố cây" đẹp nhất nhì Thủ đô thì chắc chắn phải có những cái tên như Phan Đình Phùng, Hoàng Diệu. Mà nhất là trong những ngày hè nóng nực này thì "phố cây" chẳng khác nào những "máy điều hòa thiên nhiên" khổng lồ giữa trời xanh.

Trước đây khi học đại học và sau đó làm việc ở phố Dương Đình Nghệ (quận Cầu Giấy), tôi ước ao được lên hai tuyến phố này để lạc vào trong không gian của thiên nhiên xanh mát, để được "rũ bỏ" những bụi bặm, ồn ã của thành phố nơi tôi đang sống. Và thường tôi chỉ thực hiện được điều đó mỗi dịp ra Bến xe Gia Lâm để bắt xe về quê.

Thế rồi, thật tình cờ là hiện nay tôi đã chuyển về làm việc tại phố Quán Thánh (quận Ba Đình) mà từ nhà ở Hà Đông đến cơ quan và ngược lại bắt buộc phải đi qua hai tuyến phố ấy. Vậy là điều ước ao ngày nào đã trở nên rất đỗi gần gũi, quen thuộc với tôi. Và dù có cảm giác xa lạ hay quen thuộc đi chăng nữa thì quả thực sau hơn 10 năm đặt chân lên Thủ đô, hai tuyến phố ấy vẫn mang sự lắng sâu trong tâm hồn tôi.

Lại nhớ về một vinh hạnh đặc biệt trong đời, tôi đã được thầy giáo Trần Trung Hiếu (giáo viên Lịch sử, trường THPT chuyên Phan Bội Châu, Nghệ An) đưa vào thăm căn nhà số 30 phố Hoàng Diệu của cố Đại tướng Võ Nguyên Giáp vào một ngày mùa thu năm 2017.

Bước vào trong phòng thờ, chiếc đồng hồ dừng lại lúc 18h09 phút, đó là giờ Đại tướng đi về "thế giới người hiền". Một người cùng đoàn với tôi, là một người lính đang phục vụ trong quân đội đã bật khóc khi lần đầu tiên được chân vào đây và được thắp nén hương thành kính.

Trong cuộc trò chuyện với người cháu đích tôn của Đại tướng, tôi đã hiểu thêm về cuộc sống đời thường của "vị tướng 5 sao" lúc sinh thời. Hình ảnh Đại tướng cứ dần dần hiện lên qua lời kể của người cháu: "Chỗ này ông hay ngồi đọc sách, chỗ kia ông hay đứng cho cá ăn và ngắm đàn cá tung tăng bơi lội, chỗ này ông hay ngồi ăn cơm, chỗ xa xa kia ông hay đứng tập thể dục và kia là chỗ ông thường xuyên chăm tưới các cây phong lan…".

Bất chợt, thầy Hiếu quay sang thủ thỉ với mấy người chúng tôi: "Những người yêu thiên nhiên, cỏ cây hoa lá thường có tấm lòng rất nhân hậu với lịch sử và cuộc đời". Chúng tôi không ai nói với ai câu nào nhưng tất cả đều rất xúc động!

Đại tướng ra đi vào mùa thu và tôi đến thăm nhà Đại tướng cũng vào mùa thu. Sự trùng hợp ấy trong đầu tôi cứ lẩm nhẩm giai điệu trong bài hát "Còn mãi với mùa thu" của nhạc sĩ Quỳnh Hợp (thơ Anh Ngọc): "… Những vui buồn chưa kịp gọi thành tên/ Cõi nhân thế mây bay và gió thổi/ Bầy ngựa chiến đã chồn chân mỏi gối/ Đi về miền cát bụi phía trời xa/ Ru giấc mơ của vị tướng già/ Tiếng khóc xen tiếng cười nức nở/ Một chân ông đã đặt vào lịch sử/ Một chân còn vương vấn với mùa thu".

Quay ngược thời gian vào mùa thu cách đó 3 năm, tình cờ thấy tấm ảnh của một người chị thân thiết quê ở Đồng Hới (Quảng Bình) trên Facebook với mái tóc dài óng lượn, bờ môi căng mọng, đôi mắt "biết cười"… chụp trên phố Hoàng Diệu, tôi đã "liều mình" comment bằng mấy vần "thơ con cóc". Sau đó, tôi có chỉnh sửa và lấy câu đầu "Hoàng Diệu phố chiều nay" để đặt cho toàn bài.

May mắn sau đó bài "thơ con cóc" ấy đã được nhạc sĩ Thanh Khang rồi nhạc sĩ Quỳnh Hợp đưa vào khuông nhạc một cách khá uyển chuyển. Tự nhiên đọc/viết lại mấy vần "thơ con cóc" này lại thấy nhớ ghê gớm những tháng ngày sinh viên mộng mơ nhưng thực sự thì có mộng mơ, bay bổng đến mấy tôi cũng không nghĩ mình có ngày sẽ theo con đường làm báo.

 "Quán nghệ sĩ"

Trên tuyến phố Phan Đình Phùng hàng ngày tôi đi làm luôn tấp nập người qua lại và trên vỉa hè thì luôn có từng tốp thiếu nữ xinh tươi trong những bộ áo dài truyền thống tìm đến chụp ảnh, "check in".

Giữa sự nhộn nhịp, đông đúc ấy, tôi đã tìm thấy sự tĩnh lặng khi ngồi trong căn nhà của nghệ sĩ Lê Mai tại con ngõ 20 chật hẹp. Đó là căn nhà nhỏ chưa đến 20 mét vuông nhưng chất chứa biết bao ký ức của gia đình bà. Trên bốn bức tường đã bạc màu vôi vữa nổi bật lên những bức ảnh gắn với cuộc đời đi diễn, về những cô con gái vô cùng xinh đẹp và tài năng của bà - là NSƯT Lê Vân, NSND Lê Khanh, NSƯT Lê Vy.

Bà cũng kể với tôi rằng, hai cô con gái Lê Vân, Lê Khanh (một cô ở Thụy Khuê, một cô ở Phú Thượng) thường "rủ rê" bà sang ở cùng để tiện bề chăm sóc nhưng bà nhất quyết không chịu.

Bà bảo con phố này đã gắn bó với mình hơn nửa thế kỷ. Nếu phải rời xa nó bà sẽ nhớ vô cùng quán nước đầu ngõ 20 và những người hàng xóm thân thiện, sống chan hòa và luôn đầy ắp tình người.

Có lần ngồi trong nhà thấy ngột ngạt quá, bà rủ tôi ra quán trà đá đầu ngõ trò chuyện. Bà bảo, lịch trình sinh hoạt hằng ngày của mình phần lớn là ra đây ngồi ngắm dòng người qua lại và sẵn sàng nhận lời chụp ảnh cùng nếu có ai đó nhận ra mình trên phim. Bà ngồi ở đây nhiều đến nỗi người ta còn đặt cho cái quán nước này là "Quán nghệ sĩ".

Ngồi ở đây tuy có bụi bặm, có ồn ào nhưng "kéo lại" được hàng cây cổ thụ xanh mát. Hỏi nghệ sĩ Lê Mai hàng cây này có từ bao giờ, bà lắc đầu không biết nhưng bà bảo ngày các con của bà còn nhỏ các cây đã lớn lắm rồi. "Chẳng thế mà vào mỗi tối mùa hè Lê Vân, Lê Khanh, Lê Vy thường rải chiếu ra ngủ dưới vỉa hè rồi đang chìm trong giấc ngủ lại phải vội vã chạy xuống hầm vì bom Mỹ", nghệ sĩ Lê Mai kể.

Thế rồi cũng từ cuộc trò chuyện ở quán nước đơn sơ này, bà đã kết nối cho tôi được trò chuyện cùng em trai của mình là NSƯT Lê Chức qua điện thoại.

Thực ra tôi đã nghe "giọng đọc vàng" Lê Chức rất nhiều qua các bộ phim tài liệu nhưng đó là lần đầu tiên tôi được trò chuyện cùng ông. Cũng từ cơ duyên ấy, tôi đã trở nên thân thiết với ông, được gặp ông nhiều hơn, khi thì viết báo về ông, khi thì chỉ muốn được lĩnh hội kiến thức từ con người đa tài và uyên bác này.

Nghĩ về dòng người đi qua

Những ngày mùa thu cách đây 4 năm, khi ấy ròng rã suốt mấy tháng trời, cứ vào đầu tháng bố tôi lại lên khám bệnh ở Bệnh viện Mắt Trung ương.

Tôi chở bố đi trên những con phố Phan Đình Phùng, Hoàng Diệu mát mẻ nhưng trong lòng hai bố con lại như "lửa đốt". Những lần khám ở Bệnh viện Việt Đức, Bệnh viện K (cơ sở 1) lạc lõng thế nào tôi lại chở bố đi trên con phố này để tìm một quán cơm bình dân rồi sau bữa ăn vội vàng lại đưa bố ra bến xe buýt 03 xuôi về Bến xe Gia Lâm kịp giờ bắt xe về quê.

Và có biết bao con người hằng ngày vẫn đi qua tuyến phố tuyến phố Phan Đình Phùng, Hoàng Diệu. Người đến công sở, người bán hàng rong, người đến chụp ảnh, người tập thể dục, người đi khám bệnh… Người khuôn mặt tươi cười, rạng rỡ, người khuôn mặt lo âu, buồn tủi. Những dòng người cứ nối đuôi nhau đến đây với những mục đích và tâm trạng khác nhau nhưng họ có điểm chung là đều được "bao bọc" trong bầu không khí trong lành và tràn đầy năng lượng tích cực.

Nhiều lúc đi qua tuyến phố Phan Đình Phùng, Hoàng Diệu, tôi đứng chững lại rồi cứ mông lung liên tưởng hai nhân sĩ yêu nước nổi tiếng này với những bóng mát mà tôi và mọi người đang đi, đang được "thừa hưởng" hằng ngày, hằng giờ. Phải chăng các bậc hiền nhân Phan Đình Phùng, Hoàng Diệu, cũng đã và đang "tỏa bóng mát" trong tôi và trong những con người của thế hệ hôm nay?.