"Đột nhập" nơi nuôi loài cá Mỵ tên nghe "số khổ" chỉ có ở Việt Nam

Người dân ở Mèo Vạc, Đồng Văn (Hà Giang) khi nhắc đến cá Mỵ vẫn tự hào đây là giống cá đẹp đặc trưng cho vùng cao nguyên đá. Tiếp xúc và trao đổi với phóng viên Báo điện tử DANVIET.VN, nhiều cụ cao niên ở Mèo Vạc kể rằng, vào những ngày thời tiết đẹp, nước trong và chảy chậm, cá Mỵ bơi thành từng đàn hàng chục con dưới các dòng sông, suối.

Cá Mỵ trước đây có rất nhiều ở sông Nho Quế, thường có trọng lượng từ 1 đến vài kg, cá biệt có con nặng đến 6 - 7kg. Người dân sống ven các hẻm núi vẫn thường bắt được loài cá đặc hữu cực kỳ quý hiếm này về thưởng thức hoặc nuôi làm cảnh.

Cá Mỵ có tên khoa học là Golden Sinilabeo Graffeuilli, thuộc họ cá chép. Ở một số địa phương của Hà Giang, bà con còn gọi cá Mỵ là cá My hay cá Mi. Ảnh: Nguyễn Quỳnh

Cá Mỵ có thân lớn, mình dài, vảy tương đối lớn, điểm dễ nhận biết là cá có 2 đôi râu, vây ngực, vây bụng có góc xám, ngọn vàng sẫm. Chất lượng thịt của loài cá Mỵ rất thơm, ngon, chính vì thế đây là loài cá quý hiếm của tỉnh Hà Giang nói chung và của vùng Công viên Địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn nói riêng.

Theo tìm hiểu của phóng viên Báo điện tử DANVIET.VN, Cá Mỵ thường sống ở vùng đáy, trung lưu và thượng lưu các sông suối lớn, nơi có nước chảy và đảm bảo nguồn nước trong sạch. Đây là loài cá duy nhất chỉ có ở Việt Nam và cũng phân bố ở một số ít tỉnh, trong đó đặc biệt là tỉnh Hà Giang.

Đến nay, cá Mỵ được phát hiện có ở các sông Nho Quế, huyện Mèo Vạc; một số suối ở khu vực các xã Hữu Vinh, Mậu Duệ, huyện Yên Minh; khu vực suối Má, huyện Vị Xuyên và khu vực xã Việt Vinh, huyện Bắc Quang. Vùng Cao nguyên đá Đồng Văn là nơi phát hiện có nhiều cá Mỵ nhất.

Khu vực ao nuôi cá Mỵ tại Trung tâm Thủy sản Hà Giang. Ảnh: Nguyễn Quỳnh

Trong vài chục năm qua, môi trường sống của cá Mỵ dần bị thu hẹp nghiêm trọng, các bãi đẻ tự nhiên của loài cá quý hiếm này gần như không còn. Việc xây dựng các đập thủy điện làm thay đổi dòng nước, biến đổi khí hậu cũng như các cánh rừng tự nhiên giảm đã làm cá Mỵ thay đổi tập tính sinh sản. Hơn nữa, quá trình khai thác theo kiểu tận thu, thậm chí hủy diệt cũng đã khiến cho cá Mỵ ngày càng “hiếm có khó tìm” trên các dòng sông, suối ở tỉnh Hà Giang.

Qua quá trình tìm hiểu, nghiên cứu tại một số địa phương trong tỉnh Hà Giang, nhận thấy sự nguy cấp của loài cá Mỵ cũng như nhận thấy những giá trị đặc biệt của loài cá này, từ năm 2018 Trung tâm Thủy sản tỉnh Hà Giang đã xây dựng đề tài nhân giống, bảo tồn loài cá Mỵ.

Trao đổi với phóng viên Báo điện tử DANVIET.VN, anh Nguyễn Anh Tú, Phó Giám đốc Trung tâm cho biết, cá Mỵ là một loài cá bản địa có sản lượng tự nhiên rất ít, nơi sinh sống đã và đang bị thu hẹp, bị săn bắt nhiều. Hiện cá Mỵ đang là 1 trong 8 loài cá có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất trong Sách Đỏ Việt Nam. Hiện, cá Mỵ có được nuôi rải rác trong ao của các hộ dân ở Hà Giang nhưng số lượng cực kỳ ít ỏi, chỉ có 1-2 con/ao.

Anh Nguyễn Anh Tú, Phó Giám đốc Trung tâm Thủy sản Hà Giang cho biết, hiện Trung tâm đang nuôi khoảng 1.000 con cá Mỵ giống, con to nhất có trọng lượng trên 1kg. Ảnh: Nguyễn Quỳnh

Khi bắt đầu thực hiện đề tài, Trung tâm đã tìm nguồn cá Mỵ tự nhiên và thu gom cá Mỵ giống từ người dân, nghiên cứu các tập tính của loài và thuần hóa trong ao với môi trường và các loại thức ăn như rong, rêu, chất hữu cơ mục nát... giống hệt như ở ngoài môi trường tự nhiên.

Tuy vậy, anh Nguyễn Anh Tú cho phóng viên Báo điện tử DANVIET.VN biết, thời gian đầu vẫn có những cá thể cá Mỵ không thích nghi được và chết. Những cá thể cá Mỵ thích nghi được sinh trưởng tốt và đang bắt đầu cho sinh sản. Hiện nay Trung tâm đang nuôi khoảng 1.000 con cá Mỵ giống, con to nhất có trọng lượng trên 1kg.

Anh Tú khẳng định, việc nghiên cứu, nhân giống tiến tới bảo tồn loài cá Mỵ là một việc làm hết sức cần thiết trong bối cảnh những loài cá đặc hữu, đặc biệt và quý hiếm đang có nguy cơ biến mất trong môi trường sống thiên nhiên ngày càng biến đổi.

Cán bộ Trung tâm Thủy sản tỉnh Hà Giang đang làm kỹ thuật thăm trứng cá Mỵ mẹ. Ảnh: Nguyễn Quỳnh

Việc nhân giống loài cá Mỵ cũng mở ra hướng đi cho một loài cá tự nhiên có thể trở thành vật nuôi kinh tế cho người dân bởi nhu cầu ngày càng cao, nguồn cung khan hiếm. Với hình thức đẹp, có đôi râu đặc trưng, màu sắc xanh, vàng, cá Mỵ cũng được coi là một loài cá như cá bỗng, được nhiều gia đình nuôi trong các bể lớn, ao trong vườn làm cảnh.

Một điều mà các cán bộ Trung tâm Thủy sản tỉnh Hà Giang tiết lộ với phóng viên Báo điện tử DANVIET.VN là, đối với khu vực Công viên Địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn, giống cá Mỵ khi được phục hồi, nhân rộng sẽ bổ sung thêm sự đa dạng sinh học cho những dòng sông, suối, nổi bật là dòng Nho Quế xinh đẹp.