Tinh vi các kiểu lừa đảo để mua bán, ghép tạng

Số lượng người hiến chết não tại các bệnh viện khá ít, chỉ chiếm khoảng 0,5%, năm 2019 là 49/990 ca, năm 2020 chỉ khoảng 45/900 ca trong khi đó, số lượng ca ghép tạng từ người cho sống rất cao (5.255 ca), điều này tiềm ẩn nguy cơ về mua bán mô, bộ phận cơ thể người. Tại Hội thảo về tăng cường nguồn hiến mô, bộ phận cơ thể người ngày 22/3 tại TP.HCM, GS.TS Trần Ngọc Sinh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội ghép tạng Việt Nam cho biết, mặc dù hành vi mua bán bộ phận cơ thể người là trái pháp luật nhưng thực tế tình trạng này diễn ra khá phổ biến.

Nhiều kiểu lừa đảo để mua bán ghép tạng

Hiện nay, người mua bán tạng luôn tìm cách lách luật, làm giả giấy tờ hợp pháp… bên cạnh đó, vẫn có những trường hợp cơ sở y tế "nhắm mắt làm ngơ" dù phát hiện ra dấu hiệu giả mạo. ThS.Trần Thị Cẩm Tú, Phó Giám đốc Trung tâm ghép tạng – Bệnh viện Trung ương Huế cho biết, trên 50% người sống hiến tạng tại đơn vị này là người dưới 30 tuổi, đã có phát sinh những trường hợp tiêu cực từ người hiến tạng trẻ tuổi này. 

Nhận thấy sự phức tạp từ việc tiếp nhận hồ sơ cho và nhận tạng, cuối năm 2016, Bệnh viện Trung ương Huế thành lập Phòng điều phối ghép tạng. Sau 2 năm bệnh viện tự gửi xác minh vẫn còn tình trạng giả giấy tờ, giả chữ ký, giả con dấu của cơ quan có thẩm quyền…, bệnh viện phải nhờ sự hỗ trợ của lực lượng công an.

Thế nhưng, thực tế có nhiều trường hợp Bệnh viện Trung ương Huế đã từ chối hiến, ghép tạng khi có dấu hiệu nghi ngờ nhưng sau đó trường hợp này đã đến một trung tâm ghép tạng khác và tiến hành ghép trót lọt. "Vẫn còn kẽ hở để các đối tượng mua bán tạng lách luật và rõ ràng chúng ta cần có hệ thống giám sát và cảnh báo đối với các trường hợp nghi ngờ mua bán tạng trên toàn quốc", ThS.Trần Thị Cẩm Tú nêu ý kiến.

Cùng đồng tình với ý kiến này, TS.BS Dư Thị Ngọc Thu, Trưởng Đơn vị điều phối ghép bộ phận cơ thể người – Bệnh viện Chợ Rẫy chia sẻ, mới đây, đơn vị này tiếp nhận một bộ hồ sơ chồng đăng ký hiến thận cho vợ. Hồ sơ đầy đủ các loại giấy tờ hợp pháp, tuy nhiên sau khi nhận được thông tin từ Bệnh viện ĐH Y dược TP.HCM về một trường hợp giả mạo hồ sơ, Bệnh viện Chợ Rẫy đã rà soát lại và phát hiện đây là hồ sơ giả mạo, từ chối thực hiện ghép tạng.

"Nếu không nhận được thông tin của Bệnh viện ĐH Y dược TP.HCM thì chúng tôi cũng không thể nhận biết được bộ hồ sơ đó là giả mạo và nhân viên y tế cần cảnh giác cao độ bởi hành vi làm giấy tờ, hồ sơ giả càng ngày càng tinh vi", TS.BS Dư Thị Ngọc Thu cho hay.

TS Nguyễn Huy Quang, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) cho biết, vấn đề mua bán nội tạng tại Việt Nam và xuyên biên giới vẫn luôn nhức nhối mặc dù luật pháp Việt Nam đã cấm và quốc tế có tuyên ngôn Istabul trong chống buôn bán nội tạng. "Hiện nay chúng ta còn phải cảnh giác với tình trạng "du lịch ghép tạng" khi một người lúc đi lành lặn, lúc về chỉ còn 1 quả thận hoặc đã mất một thùy gan", ông Quang nhìn nhận.

Ông Nguyễn Hoàng Phúc, Trung tâm Điều phối ghép tạng quốc gia cho biết, cần xác định rõ tạng hiến là "Quà tặng của sự sống", là tài sản quốc gia, không thuộc sở hữu riêng của cơ sở y tế nào. Cần xây dựng gói chi phí "điều phối" bao gồm chẩn đoán chết não, hồi sức bệnh nhân chết não, lấy, bảo quản, vận chuyển mô tạng, phục hồi thi thể bệnh nhân chết não, truyền thông… làm cơ sở thanh toán và áp dụng chung trong cả nước. Xây dựng giá gói dịch vụ ghép tạng làm cơ sở cho BHYT thanh toán theo tỷ lệ 80%, phần còn lại do bệnh nhân cùng chi trả. Để hạn chế tình trạng mua bán bộ phận cơ thể người, các cơ sở y tế chỉ tiến hành ghép tạng khi người ghép có tên trong danh sách chờ ghép quốc gia và danh sách này là cơ sở pháp lý cho việc điều phối lấy, ghép tạng trong toàn quốc.