Thứ trưởng Bộ NNPTNT kể chuyện vượt "chốt" khảo nghiệm loại vaccine trăm năm qua thế giới bó tay

Các nhà khoa học trong lĩnh vực thú y của Việt Nam vừa nghiên cứu, sản xuất thành công vaccine thương mại phòng bệnh dịch tả lợn châu Phi. Vaccine có tên thương mại NAVET-ASFVAC, sản phẩm của Công ty Cổ phần thuốc thú y Trung ương Navetco.

Nhân dịp này, Thứ trưởng Bộ NNPTNT Phùng Đức Tiến đã trao đổi với báo chí về thành tựu nghiên cứu quan trọng này.

Vaccine dịch tả lợn châu Phi góp phần bảo vệ an toàn chăn nuôi

Thưa Thứ trưởng, vaccine phòng chống bệnh dịch tả lợn châu Phi là bài toán khó không chỉ với Việt Nam mà còn cả với thế giới. Hiện bệnh dịch tả lợn châu Phi đã tồn tại hơn 100 năm mà chưa có bất kỳ loại vaccine thương mại nào được sản xuất. Vì sao Việt Nam lại làm được vaccine này?

- Phải khẳng định, việc sản xuất thành công vacine thương mại phòng chống dịch tả lợn châu Phi là một thành tựu khoa học quan trọng, trong bối cảnh thế giới cả trăm năm nay đã nghiên cứu vaccine này nhưng đều thất bại.

Như chúng ta đã biết, bệnh dịch tả lợn châu Phi là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm do virus gây ra trên lợn, xuất hiện lần đầu tiên tại châu Phi vào năm 1921. Bệnh có đặc điểm lây lan nhanh, gây bệnh ở mọi lứa tuổi và mọi loại lợn (bao gồm cả lợn nuôi các loại và lợn rừng). Bệnh gây tỷ lệ chết cao lên đến 100%. Đã hơn 100 năm qua kể từ khi bệnh dịch tả lợn châu Phi được phát hiện, mặc dù có hơn 4.000 công trình nghiên cứu liên quan đến virus dịch tả lợn châu Phi và phát triển vaccine của các nhà khoa học được công bố; tuy nhiên, trên thế giới chưa có vaccine thương mại phòng bệnh dịch tả lợn châu Phi.

Tại Việt Nam, ngay sau khi dịch bệnh xuất hiện và bùng phát, bên cạnh công tác phòng chống dịch, thực hiện các biện pháp chăn nuôi an toàn sinh học, Bộ NNPTNT đã ngay lập tức đề nghị các đơn vị tiến hành nghiên cứu sản xuất vaccine, trong điều kiện thiếu thốn về kinh phí.

Một tín hiệu khả quan là, đến đầu tháng 11/2019 các nhà khoa học của Mỹ đã công bố nghiên cứu thành công chủng virus dịch tả lợn châu Phi nhược độc đã được cắt bỏ đoạn gen ASF-G-Delta I177L; đây là tiền đề rất quan trọng cho việc nghiên cứu, sản xuất vaccine phòng bệnh DTLCP. Ngay trong tháng 11/2019, lãnh đạo Bộ NNPTNT đã cử lãnh đạo Cục Thú y sang Mỹ dự họp, gặp trực tiếp với các chuyên gia Mỹ để bàn phối hợp nghiên cứu, sản xuất vaccine dịch tả lợn châu Phi.

Từ tháng 02/2020, việc nghiên cứu, sản xuất vaccine chính thức được thực hiện cùng với sự phối hợp của các chuyên gia Mỹ. Bộ đã chỉ đạo Cục Thú y thống nhất và ký Thỏa thuận chung (MOU) hợp tác kỹ thuật với Viện nghiên cứu Nông nghiệp thuộc Bộ Nông nghiệp Mỹ làm cơ sở cho các bên triển khai thực hiện. Từ tháng 7/2020, Bộ chỉ đạo cho phép nhập khẩu chủng giống virus DTLCP nhược độc cắt gen dùng để nghiên cứu, sản xuất vaccine phòng, chống bệnh DTLCP tại Việt Nam.

Thứ trưởng có thể cho biết những kết quả quan trọng đạt được trong nghiên cứu, sản xuất vaccine dịch tả lợn châu Phi "made in Việt Nam"?

-Ngay sau khi tiếp nhận chủng giống ASFV-G-∆I177L từ Bộ Nông nghiệp Mỹ vào tháng 9/2020, Công ty Navetco đã khẩn trương triển khai nghiên cứu, trải qua 5 lần thử nghiệm trong phòng thí nghiệm, kết quả 100% số lợn tiêm vaccine được bảo hộ khi công cường độc trong phòng thí nghiệm; trong điều kiện sản xuất đã bảo hộ được trên 80% số lợn được tiêm vaccine khi công cường độc với chủng virus gây bệnh dịch tả lợn châu Phi tại Việt Nam; độ dài miễn dịch của vaccine kéo dài 6 tháng sau tiêm phòng.

Như vậy, Việt Nam đã chính thức sản xuất được vaccine thương mại phòng bệnh dịch tả lợn châu Phi, đáp ứng được các yêu cầu chuyên môn kỹ thuật, bảo đảm vô trùng, an toàn và hiệu lực, độ dài miễn dịch kéo dài 6 tháng, góp phần bảo vệ an toàn cho chăn nuôi, sản xuất lợn thịt.

Bộ NNPTNT đã thành lập các Hội đồng khoa học cấp cơ sở, cấp Bộ và tổ chức hàng chục cuộc họp với sự tham dự của nhiều nhà khoa học hàng đầu Việt Nam, nhà quản lý và nhà sản xuất vaccine thú y để nghiên cứu, đánh giá rất kỹ lưỡng báo cáo kết quả nghiên cứu khoa học, hồ sơ đăng ký lưu hành vaccine dịch tả lợn châu Phi NAVET-ASFVAC của Công ty Navetco.

Kết quả nghiên cứu, sản xuất vaccine NAVET-ASFVAC của Công ty Navetco sau khi được các nhà khoa học độc lập đánh giá rất kỹ lưỡng đã được chấp nhận công bố trên các tạp chí khoa học uy tín của thế giới và Tạp chí Khoa học thú y của Việt Nam. 

Ngày 17/5/2022,Viện Nghiên cứu nông nghiệp thuộc Bộ Nông nghiệp Mỹ cũng đã có thư chính thức gửi Cục Thú y Việt Nam xác nhận vaccine NAVET-ASFVAC đảm bảo an toàn, hiệu lực.

Trên cơ sở báo cáo nghiên cứu, đánh giá, thẩm định kỹ lưỡng của Cục Thú y; ý kiến kết luận và đề xuất của các Hội đồng khoa học cấp Bộ, Hội đồng đăng ký lưu hành vaccine thú y, Bộ NNPTNT đã chỉ đạo Cục Thú y chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan thực hiện cấp Giấy chứng nhận lưu hành đối với vaccine NAVET-ASFVAC của Công ty Navetco theo quy định; tổ chức giám sát chất lượng vaccine NAVET-ASFVAC (đối với chỉ tiêu vô trùng, an toàn và hiệu lực bằng phương pháp công cường độc) của 10 lô vaccine được sản xuất liên tiếp; tổ chức giám sát việc sử dụng NAVET-ASFVAC sau khi cấp giấy phép lưu hành.

Chắc hẳn việc kiểm nghiệm, khảo nghiệm vaccine dịch tả lợn châu Phi trong thời gian qua gặp rất nhiều khó khăn, thưa Thứ trưởng?

- Đúng vậy, vì đây là vaccine mới, thế giới trăm năm qua vẫn đang nghiên cứu, quá trình khảo nghiệm, kiểm nghiệm vaccine ở Đông Anh (Hà Nội) lại đúng thời điểm Hà Nội thực hiện các biện pháp phòng chống dịch Covid-19 nên việc qua các "chốt" kiểm soát cũng không hề dễ dàng. 

Làm chủ công nghệ nghiên cứu, sản xuất vaccine dịch tả lợn châu Phi

Việc sản xuất thành công vaccine thương mại phòng bệnh dịch tả lợn châu Phi mang lại ý nghĩa gì đối với ngành chăn nuôi nước ta, thưa Thứ trưởng?

- Việc sản xuất, đăng ký lưu hành vaccine thương mại phòng bệnh dịch tả lợn châu Phi là sự kiện lịch sử, ghi nhận sự nỗ lực của ngành thú y, các doanh nghiệp và các nhà khoa học Việt Nam trong việc hội nhập quốc tế sâu rộng, hợp tác chặt chẽ, có hiệu quả với các nhà khoa học thế giới, làm chủ công nghệ trong nghiên cứu, sản xuất vaccine, góp phần quan trọng trong phòng, chống dịch bệnh, tạo điều kiện thuận lợi cho ngành chăn nuôi lợn phát triển, bảo đảm nguồn cung thực phẩm cho tiêu dùng trong nước, phục vụ xuất khẩu.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa như hiện nay, nguy cơ dịch bệnh xuyên quốc gia, bệnh truyền lây qua biên giới, bệnh mới nổi... xâm nhiễm là khó tránh khỏi, do đó thành công này chính là bài học kinh nghiệm về việc chủ động hội nhập quốc tế, hợp tác chặt chẽ, có hiệu quả với các nhà khoa học thế giới, với sự đồng hành của nhà quản lý, nhà khoa học và doanh nghiệp để làm chủ khoa học công nghệ trong nghiên cứu, sản xuất vaccine. Đây là vấn đề cốt lõi, lâu dài, giúp chúng ta chủ động ứng phó với các sự cố dịch bệnh khác trong tương lai.

Với sự vào cuộc tích cực của các cơ quan quản lý nhà nước, các nhà khoa học trong nước; sự tham gia của các doanh nghiệp có nền tảng khoa học kỹ thuật và nguồn lực, đầu tư nghiêm túc trong nghiên cứu, sản xuất vaccine dịch tả lợn châu Phi; kết hợp với hợp tác quốc tế có chiều sâu và thực tế; chúng ta hoàn toàn có thể tự tin sản xuất vaccine dịch tả lợn châu Phi đáp ứng được nhu cầu phòng, chống dịch bệnh trong nước và hướng tới xuất khẩu sản phẩm vaccine.

Xin cảm ơn Thứ trưởng!