Thông tin liên lạc không được mã hóa của Nga làm suy yếu hoạt động an ninh ở Ukraine

Khi cuộc chiến ở Ukraine tiến gần đến tháng thứ mười một liên tiếp, cuộc tấn công gây thương vong cao gần đây do Lực lượng vũ trang Ukraine (AFU) tiến hành vào ngày đầu năm mới nhằm vào một căn cứ của Nga ở Makiivka đã nêu bật tầm quan trọng của Bảo mật Hoạt động An ninh (OpSec).

Sau cuộc tấn công này, cả các nguồn chính thức và không chính thức bao gồm Bộ Quốc phòng Nga (MOD) đều tuyên bố rằng, các đơn vị Nga đã bị xác định, và bị nhắm mục tiêu do họ sử dụng điện thoại di động không được mã hóa thông tin.

Nếu điều này được chứng minh là đúng, thì đây không phải là lần đầu tiên Lực lượng vũ trang Ukraine (AFU) khai thác việc thiếu Bảo mật Hoạt động An ninh (OpSec) trong quân đội Nga, và làm nổi bật mối đe dọa ngày càng phổ biến đối với các hoạt động của Nga.

Việc sử dụng tín hiệu điện thoại di động để xác định vị trí của kẻ thù hoàn toàn không phải là một chiến thuật mới trong các cuộc xung đột hiện đại. Cả quân đội Hoa Kỳ và Vương quốc Anh đều sử dụng phần mềm theo dõi điện thoại di động được cài đặt trên máy bay đặc nhiệm King Air 350ER đã được sửa đổi để định vị, và xác định các mục tiêu có giá trị cao trong các hoạt động chống khủng bố chống lại Al-Qaeda và ISIS. 

Các chiến lược gia phương Tây và các đối tác quốc tế của họ đã nhiều lần nhấn mạnh những rủi ro do các thiết bị di động cá nhân của các quân nhân gây ra, với nhiều lực lượng NATO đã triển khai các quy trình OpSec nghiêm ngặt trong quá trình triển khai hoạt động để giảm thiểu mối đe dọa này.

Các nhà chiến lược quân sự Nga cũng nhận thức sâu sắc về nguy cơ này, nhưng Quân đội Nga cũng đã trải qua một số thất bại của OpSec trong những năm gần đây trong các hoạt động ở Syria và trong các cuộc tập trận trong nước, với các bài đăng trên mạng xã hội của binh lính Nga đã được sử dụng để định vị quân đội, xác định thiết bị nhạy cảm. Tất cả được minh họa bằng cuộc điều tra vụ bắn rơi máy bay thương mại MH17. Tuy nhiên, quân đội Nga đã quen thuộc với mối đe dọa này.

Nguyên nhân chính dẫn đến thất bại này xoay quanh những bất cập cố hữu trong hệ thống phân cấp, và lãnh đạo quân đội Nga trong việc hình thành một lực lượng chiến đấu thống nhất và kỷ luật.

Các báo cáo trong vài năm qua đã nhấn mạnh nạn tham nhũng và chủ nghĩa gia đình trị (là việc những người có quyền lực, có vị trí lãnh đạo tạo lợi thế hay ban đặc ân cho những người trong gia đình hoặc bà con thân thuộc) phổ biến đã gây khó khăn cho bộ chỉ huy quân đội Nga, với việc đào tạo không đầy đủ và khả năng lãnh đạo yếu kém càng trở nên trầm trọng hơn. 

Điều này đã dẫn đến tình trạng thiếu kỷ luật chiến thuật phổ biến giữa các quân nhân Nga, với việc sử dụng điện thoại di động không bảo mật, không được mã hóa dẫn đến vô tình phổ biến thông tin nhạy cảm ngày càng gia tăng, do hậu quả trực tiếp của những lỗi này.

Các nhà phân tích dân sự từ các tổ chức nổi tiếng như RUSI và Bellingcat cũng đã dựa vào thông tin tình báo nguồn mở (OSINT) để xác minh sự hiện diện của các đơn vị quân đội Nga ở Ukraine, bằng cách sử dụng các hình ảnh và bài đăng trên mạng xã hội được công bố bởi những người lính Nga.

Hậu quả của cấu trúc phân cấp và lãnh đạo không đầy đủ này thậm chí còn rõ ràng hơn trong các lực lượng ủy nhiệm của Nga, với các lực lượng dân quân kém kỷ luật hơn của Cộng hòa Nhân dân Donetsk hay Cộng hòa Nhân dân Luhansk, bởi họ dường như không có khả năng duy trì OpSec trong suốt cuộc xung đột. 

Điều này dẫn đến một số cuộc tấn công quan trọng nhằm vào lực lượng tập trung đông đảo vào mùa hè năm 2022, trong khi cơ sở hoạt động chính của tập đoàn quân sự tư nhân Wagner của Nga ở Popasna đã bị phá hủy bởi một cuộc tấn công vào tháng 8 năm 2022, sau khi các hình ảnh được đăng trực tuyến cho phép quân đội Ukraine xác định vị trí của họ.

Ngoài sự thất bại trong lãnh đạo và kỷ luật của quân đội Nga, việc thiếu giải pháp liên lạc được mã hóa khả thi có nghĩa là ngay cả những thành phần kỷ luật nhất của lực lượng vũ trang Nga trong nhiều trường hợp buộc phải sử dụng điện thoại di động và các thiết bị không an toàn khác trong suốt cuộc xung đột.

Quân đội Nga sở hữu một hệ thống mật mã quân sự được gọi là ' Era '', về mặt lý thuyết sẽ cho phép các lực lượng Nga liên lạc an toàn trong nhà hát bằng cách sử dụng các thiết bị đầu cuối và radio được mã hóa chuyên dụng. 

Tuy nhiên, hệ thống ERA được thiết kế dựa trên cơ sở hạ tầng mạng di động và thông tin liên lạc hiện có, vốn đã bị vô hiệu hóa nặng nề bởi các cuộc tấn công của Nga trong những ngày đầu của cuộc chiến. Sau khi Nga nhắm mục tiêu vào nhiều ăng-ten và cột 3G/4G LTE nhằm làm suy yếu khả năng liên lạc của Ukraine, việc thiếu vùng phủ sóng băng rộng di động cũng khiến lực lượng của họ không thể liên lạc an toàn. Sai lầm chiến lược này tỏ ra cực kỳ tốn kém trong những tháng đầu của cuộc xung đột.