Kết quả bất ngờ của Cuộc thi Tài năng diễn viên Chèo, Tuồng và Dân ca kịch toàn quốc - 2023

Phát biểu tổng kết, đánh giá về chuyên môn nghệ thuật Cuộc thi tài năng diễn viên Chèo toàn quốc - 2023, NSND Quốc Anh - Chủ tịch Hội đồng Giám khảo nhấn mạnh, tín hiệu mừng nhất trong Cuộc thi này là chất lượng nghệ thuật của 14 đơn vị khá đồng đều, mỗi diễn viên dự thi đều nỗ lực "thổ tận can tràng", để thể hiện tốt nhất phần thi của mình.

Những vai mẫu trong các trích đoạn Chèo cổ truyền như: Thị Mầu, Suý Vân, Châu Long, Lưu Bình, Trần Phương, Cả sứt, Thị Phương, Tuần Ty, Đào Huế, Thầy đồ Trương Viên, Mụ Quán, Lão say có nội dung khuyến giáo đạo đức là những bài học chở nặng triết lý nhân sinh, những tấm gương sáng về tình bạn, về lòng chung thuỷ, đạo đức gia đình luôn đề cao chữ "Hiếu", khao khát tự do, lên án, đả kích để rồi phê phán thói hư tật xấu bằng tiếng cười trào lộng, thâm sâu trong ngôn ngữ nghệ thuật Chèo.

Trên sân khấu Nhà hát Ca múa kịch Lam Sơn, khán giả, bạn nghề đã có những thời khắc "mãn nhĩ" với nhiều giọng Chèo đằm thắm, trữ tình da diết như: Đào liễu, Sa lệch chênh, Quân tử vu dịch, Tò vò, Tình thư hà vị, Kể bốn mùa, Ngâm sổng, Hát cách… của mô hình nhân vật nữ chính, thư sinh hay lẳng lơ tính cách, mê đắm như: Cấm giá, Bình thảo của nữ lệch Thị Mầu, phẫn uất xót xa như Dậm chân, Thiếp bỏ cho chàng của Đào Huế, Lới lơ, gà rừng của Súy Vân, khôi hài, vui vẻ trong giai điệu Bà chúa con cua, hát sắp… mang đậm dấu ấn, sắc thái riêng của từng đơn vị nghệ thuật Chèo, vùng Chèo trong cả nước…, được "mãn nhãn" với những khuôn diễn, bộ múa khá thuần thục, khắc hoạ "Tinh, thần, khí" của nhân vật Chèo.

Hay, những nhân vật trong các trích đoạn Chèo hiện đại như cụ Hường (trích đoạn Một tin buồn), Hiếu (trích đoạn Người mẹ một mắt, Vợ chồng thuyền chài), Nhị Độ Mai - Chèo Nguyễn Đình Nghị, Tùng (Tùng lò gạch), Cả Hân (Đường trường duyên phận, Người ngựa, ngựa người) cùng nhiều nhân vật Chèo khai thác đề tài lịch sử như Hình bộ thượng thư và đặc biệt, nhân vật Hề già - vở Chèo Lý Nhân Tông kế nghiệp - một "hiện tượng" xuất sắc của sự kế thừa truyền thống một cách sáng tạo, có học đã lần lượt xuất hiện tươi nguyên trên sân khấu, thể hiện kỹ năng cảm thụ cũng như trình độ, khả năng sáng tạo, chuyển hoá, kế thừa mô hình nhân vật.

Kế thừa và vận dụng những thủ pháp trong nghệ thuật biểu diễn Chèo cổ truyền vào Chèo hiện đại của từng cá nhân nghệ sĩ, gây xúc động lòng người, chuyển tải ý nghĩa nhân văn, ý nghĩa giáo dục, tạo dựng niềm tin vào cuộc sống, hướng tới tính chân thiện mỹ.

Phần lớn phần dự thi được dàn dựng công phu, diễn viên thăng hoa trên sân khấu với nghề để bộc lộ hết được tài năng của mình, tạo nên điểm nhấn nghệ thuật đầy ấn tượng, góp phần giữ gìn bản sắc văn hoá Chèo. Điều đó làm cho loại hình nghệ thuật Chèo luôn xuôi chèo mát mái trong dòng chảy văn hoá dân tộc là điều rất cần trong các tác phẩm nghệ thuật sân khấu Chèo hiện nay.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đáng ghi nhận, thì vẫn còn một vài hạn chế cần nhìn nhận nghiêm túc để khắc phục góp phần nâng cao chất lượng nghệ thuật Chèo.

Thứ nhất, vai diễn dự thi còn trùng lặp quá nhiều. Trích đoạn chưa thực sự chuyển tải được vấn đề nóng bỏng của cuộc sống đương thời, nội dung cũ mòn; Thứ hai, bên cạnh những đơn vị nghệ thuật như Nhà hát Chèo Quân đội, Nhà hát Nghệ thuật Truyền thống tỉnh Thanh Hoá đã ưu tiên lựa chọn những trích đoạn mang hơi thở thời đại, góp phần tuyên truyền cho công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước, thì vẫn có một số đơn vị chưa có sự chọn lựa cẩn trọng, nội dung trích đoạn dự thi chưa chú trọng việc xây dựng hình tượng nhân vật Chèo".

Cũng tại Lễ Bế mạc, PGS.TS Tạ Quang Đông, Thứ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch cho biết: "Trải qua 11 ngày, đêm biểu diễn, tranh tài, các nghệ sĩ, diễn viên dự thi đã thể hiện, phô diễn tài năng nghệ thuật, đem đến cho khán giả yêu nghệ thuật truyền thống nhiều cảm xúc, cái nhìn đa sắc màu và những ấn tượng sâu đậm không chỉ về nghệ thuật sân khấu truyền thống, mà còn bao hàm trong đó nhiều giá trị lịch sử, văn hóa quý báu của dân tộc Việt Nam.

Bên cạnh những thành công của các phần thi, trích đoạn được đầu tư công phu cả về kịch bản, dàn dựng, kỹ thuật nhuần nhiễn điêu luyện của các nghệ sĩ, diễn viên trong ca, diễn… thì vẫn còn một số trích đoạn, phần thi chưa được đầu tư, quan tâm một cách nghiêm túc dù là lý do chủ quan hay khách quan. Cuộc thi Tài năng diễn viên Chèo, Tuồng và Dân ca kịch toàn quốc 2023, là hoạt động hết sức cần thiết, cần được duy trì, nâng cao về quy mô và chất lượng. Thông qua Cuộc thi lần này, thay mặt Bộ VHTTDL tôi đề nghị Cục nghệ thuật biểu diễn trong thời gian tới triển khai một số nội dung.

Một là tích cực nghiên cứu, tham mưu cơ chế, chính sách cải  thiện chế độ đãi ngộ đối với nghệ sĩ, diễn viên trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật nói chung và nghệ thuật sân khấu truyền thống nói riêng; đặc biệt là các cơ chế, chính sách và chế độ đãi ngộ đối với công tác thu hút, tìm kiếm, đào tạo và phát huy nghệ sĩ, diễn viên tài năng của nền nghệ thuật sân khấu truyền thống nước nhà.

Hai là khẩn trương mở các lớp tập huấn nâng cao kỹ thuật biểu diễn cho các diễn viên nhằm bảo tồn các giá trị của sân khấu truyền thống. Ba là xây dựng các Đề án về đặt hàng các vở diễn cho các Nhà hát, các đoàn nghệ thuật truyền thống trong cả nước. Bốn là tiếp tục hoàn thiện các Quy chế thi, phương thức tổ chức để các Cuộc thi ngày một tốt hơn, tìm ra được nhân tài cho nghệ thuật truyền thống nước nhà".

Qua 6 ngày làm việc với tinh thần trách nhiệm cao, công tâm, khách quan, toàn diện thực hiện đúng quy định của Ban Chỉ đạo, Ban Tổ chức cuộc thi. Hội đồng Giám khảo làm việc độc lập, tôn trọng ý kiến bạn nghề để rồi cùng đồng thuận trong cách chấm thi nên đã lựa chọn được các Giải nhất, Giải nhì dành tặng những nghệ sĩ tài năng thực sự của nghệ thuật Chèo.

Kết thúc Cuộc thi, BTC đã trao 17 Giải Nhất, 14 Giải Nhì, và trao 02 Giải Xuất sắc cho Người dàn dựng trích đoạn có sáng tạo, đạt hiệu quả cao và người hướng dẫn ca diễn. Nhân dịp này, Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam cũng trao giải thưởng cho các nghệ sĩ, diễn viên đã có sự cố gắng, nỗ lực hoàn thành tốt phần dự thi trong Cuộc thi lần này.