Vì sao sau bao nhiêu năm giờ nông dân vùng Đồng Tháp Mười ở Tiền Giang lại sống chung với lũ?

Đầu tháng 11/2022, những cánh đồng phía huyện Tân Phước trong vùng Đồng Tháp Mười hay khu vực huyện Cái Bè, huyện Cai Lậy giáp ranh với các huyện Tân Thạnh (tỉnh Long An), huyện Tháp Mười (tỉnh Đồng Tháp) mênh mông nước, kéo dài xa tít đến tận chân trời.

Ông Trương Văn Xinh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân (UBND) xã Thạnh Hòa (huyện Tân Phước) cho biết, mức nước lũ trên đồng tại đây cao hơn khoảng 0,5m so với mức nước trong mùa lũ năm trước.

Nông dân Đồng Tháp Mười chủ động "chung sống với lũ"

Xã Thạnh Hòa (huyện Tân Phước, tỉnh Tiền Giang) là xã nằm trong vùng trũng Đồng Tháp Mười của tỉnh Tiền Giang. Hàng năm, lũ lụt tuy có ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống ít nhiều nhưng cũng mang lại những cơ hội làm ăn có một không hai cho bà con địa phương.

Theo ông Trương Văn Xinh, Chủ tịch UBND xã Thạnh Hòa, xã có thế mạnh về nông nghiệp, mùa lũ về mang theo nguồn phù sa bồi bổ đất đai thêm màu mỡ, thêm nguồn lợi tôm, cá đồng cải thiện cuộc sống.

Tùy theo điều kiện và khả năng, nông dân phát triển những mô hình sản xuất theo chủ trương "chung sống với lũ" vừa tạo việc làm, thu nhập, vừa giúp an cư lạc nghiệp. 

Thời điểm nước từ thượng nguồn tràn về, nguồn cung rau màu ít, giá tăng mạnh nên trồng rau màu thực phẩm, trồng sen trên đồng nước, nuôi thủy sản... là một trong những hướng sinh kế phù hợp và hiệu quả vào mùa nước lũ mà nông dân địa phương thường chọn áp dụng.

Chị Phan Thị Thanh Nhung, canh tác 1,5 ha sen lấy ngó tại ấp Hòa Xuân, xã Thạnh Hòa (huyện Tân Phước, tỉnh Tiền Giang) bộc bạch, nhiều năm nay, chị áp dụng mô hình lúa + sen giải quyết sinh kế gia đình. 

Trong vụ Đông xuân chị trồng lúa, thời điểm còn lại trong năm chị chuyển sang trồng sen lấy ngó. Là loại thực vật đặc hữu của vùng Đồng Tháp Mười, sen dễ trồng, ít chi phí và mang lại hiệu quả cao. Cụ thể, cứ thu hoạch lúa Đông xuân xong chị làm đất, xuống giống sen với mật độ 150 cây giống/ha. 

Sau hai tháng tuổi sen sẽ cho thu hoạch ngó. Ngó sen thu hoạch hàng ngày và kéo dài trong suốt 5-6 tháng. Khi nước rút, chị cải tạo đất để sản xuất vụ lúa Đông xuân mới. Với 1,5 ha sen, trung bình mỗi ngày, chị thu hoạch khoảng 100kg ngó, bán thu 2-3 triệu đồng. 

Còn tính chung, mỗi ha trồng sen trong mùa lũ, gia đình chị thu khoảng 120 triệu đồng, trừ chi phí, còn lãi ròng 70 - 80 triệu đồng. Nhờ mô hình trồng sen mùa nước lũ, gia đình chị Nhung có thu nhập ổn định, cuộc sống ngày càng khấm khá, an cư lạc nghiệp.

Trồng sen trong mùa lũ tại xã Thạnh Hòa, huyện Tân Phước, tỉnh Tiền Giang. Trồng sen lấy ngó cũng là một trong những mô hình được nông dân lựa chọn khi xác định sống chung với lũ.

Lãnh đạo xã Thạnh Hòa cho biết, trong mùa lũ năm nay, xã trồng khoảng 150 ha rau màu gồm: Sen, dưa hấu, các loại rau màu thực phẩm có giá trị kinh tế khác. Trong đó, dưa hấu chiếm ưu thế với hàng trăm ha, tiếp đến là sen với gần 30 ha, còn lại là rau màu khác. 

Qua rồi giai đoạn bị động do thiên tai, lũ lụt ở những năm của thế kỷ trước, nhờ chủ động phát triển những mô hình làm ăn "chung sống với lũ", xã Thạnh Hòa đã trở thành một trong những nơi sản xuất nông sản hàng hóa lớn ở vùng Đồng Tháp Mười (tỉnh Tiền Giang). 

Ước tính, sản lượng rau màu trong mùa lũ cung ứng cho thị trường trong và ngoài địa phương lên đến 2.400 tấn, giải quyết việc làm cho hàng trăm lao động nông nhàn.

Thạnh Hòa cũng là xã đầu tiên trong vùng Đồng Tháp Mười của tỉnh Tiền Giang ra mắt xã nông thôn mới năm 2017, xã nông thôn mới nâng cao năm 2020 và đang thẳng tiến đến mục tiêu xã nông thôn mới kiểu mẫu trước năm 2025.

Phát triển mạnh nghề nuôi thủy sản nước ngọt đang là một hướng đi khả thi của nông dân vùng ngập lũ phía Tây Bắc huyện Cai Lậy. Điển hình có ông Hà Văn Lợi, ngụ xã Mỹ Thành Nam, huyện Cai Lậy. 

Gia đình ông có 2.500m2 đất canh tác trước đây trồng mỗi năm 02 vụ lúa, thu nhập không cao. Những năm gần đây, lũ lụt không về, thiếu phù sa bồi đắp, đất đai bạc màu, đầu tư sản xuất chi phí cao nhưng lợi nhuận rất thấp. 

Trong nỗ lực phát triển kinh tế gia đình theo hướng thích ứng biến đổi khí hậu, ông Lợi chuyển đổi từ trồng lúa sang nuôi và cung ứng cá cảnh cho thị trường. Tính bình quân, mỗi ngày ông thu nhập khoảng 01 triệu đồng tiền bán cá cảnh. 

Sau khi trừ chi phí, ông còn lãi ròng trên 350 triệu đồng/năm từ mô hình chuyển đổi hiệu quả trên vùng ngập lũ, cao gấp chục lần so với trồng lúa năng suất cao trước đây.

Ông Nguyễn Văn Giang, Bí thư Đảng ủy xã Mỹ Thành Nam đánh giá cao mô hình chuyển đổi sản xuất hiệu quả của ông Hà Văn Lợi. Ông Giang cho biết, học tập theo cách làm của ông Hà Văn Lợi, tại Mỹ Thành Nam có hàng chục hộ nông dân đang áp dụng mô hình chuyên sản xuất cá cảnh cung ứng thị trường, nhiều nhất tại ấp 9A. 

Hội nông dân xã Mỹ Thành Nam đang xúc tiến thành lập Câu lạc bộ sản xuất cá cảnh nhằm quy tụ nông dân, chia sẻ kinh nghiệm và phát huy mô hình mới, hiệu quả trên địa bàn ngập lũ tại địa phương.

Chuyển đổi cây trồng căn cơ, giảm nhẹ thiên tai

Xã Mỹ Lợi B (huyện Cái Bè) là địa phương nằm đầu nguồn sông Tiền của tỉnh Tiền Giang, giáp với huyện Tháp Mười (tỉnh Đồng Tháp). Trong những năm qua, trước tình hình nước lũ nhiều năm không về, thiếu phù sa bồi bổ đất đai trong khi biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, khó lường...

Trồng lúa vùng Đồng Tháp Mười của Tiền Giang cũng đối mặt nhiều thách thức, rủi ro, nông dân địa phương chú trọng chuyển đổi những địa bàn khó khăn sang lập vườn trồng cây ăn trái đặc sản mang lại hiệu quả kinh tế cao, giảm được thiên tai.

Ông Lê Văn Vinh, ngụ ấp Lợi Nhơn, xã Mỹ Lợi B chuyển đổi 1,5 ha đất lúa sang lập vườn trồng cây ăn trái đặc sản, chủ yếu là sầu riêng, nhãn, cam, quýt mang lại hiệu quả vượt trội. Trong đó, có 8.000m2 trồng xen canh cam, nhãn và mít Thái siêu sớm. 

Khu vườn đang cho thu hoạch với lợi nhuận bình quân hàng năm từ 80 - 100 triệu đồng. Còn 7.000m2 sầu riêng chuyên canh mới trồng khoảng 03 năm tuổi, đang phát triển. Dự kiến sẽ cho thu hoạch ổn định trong vài năm tới.

Ông Trần Nhựt Khoa, Chủ tịch UBND xã Mỹ Lợi B chia sẻ, thực hiện mục tiêu chuyển đổi sản xuất, thích ứng biến đổi khí hậu, xã đã mở rộng diện tích vườn cây ăn trái đặc sản lên trên 1.000 ha. Trong đó, chủ lực là sầu riêng 450 ha, mít 500 ha, còn lại là cây trồng khác, trở thành một trong những vùng trọng điểm về trồng cây ăn trái đặc sản ở vùng đầu nguồn tỉnh Tiền Giang hiện nay.

Để ngăn lũ và triều cường, bảo vệ các vùng sản xuất chuyên canh của địa phương, ngay từ trước mùa lũ năm 2022, Mỹ Lợi B đã đầu tư kiện toàn 04 tuyến đê bao, với tổng chiều dài trên 2.200m, gia cố hàng chục cống đập lớn nhỏ. Nhờ vậy, các khu vườn vẫn đảm bảo an toàn, không bị ảnh hưởng bởi triều cường và nước lũ trong thời gian qua.

Thời gian qua, thực hiện mục tiêu chuyển đổi cây trồng, vật nuôi theo hướng "chung sống với lũ", nông dân các huyện, thị vùng kiểm soát lũ phía Tây của tỉnh, gồm: Huyện Cai Lậy, huyện Cái Bè, thị xã Cai Lậy, huyện Tân Phước đã chuyển hàng chục ngàn ha đất trồng lúa địa bàn khó khăn sang lập vườn trồng cây ăn trái, nuôi trồng thủy sản hoặc xây dựng các mô hình kinh tế tổng hợp VAC...

Tùy theo từng địa bàn, bà con chọn những mô hình mới, cách làm hay, phù hợp thực tế và mang lại hiệu quả kinh tế cao. Từ đó, giúp nông dân an cư lạc nghiệp, đổi mới nông nghiệp - nông thôn và xây dựng nông thôn mới thành công.

Cùng với nhân rộng những mô hình làm ăn hiệu quả như: Lúa + sen, lúa + cá, nuôi thủy sản trong mùa lũ, lập vườn trồng cây ăn trái đặc sản..., ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang tích cực hỗ trợ nông dân về các mặt như: Quy hoạch vùng sản xuất, tăng cường chuyển giao khoa học - kỹ thuật nông nghiệp, ứng dụng khoa học - công nghệ vào sản xuất, thâm canh gắn với tổ chức lại sản xuất, phát triển kinh tế hợp tác và tăng cường xúc tiến thương mại cho nông sản chủ lực.

Đặc biệt, nắm bắt cơ hội trái cây Tiền Giang nói riêng và cả nước nói chung được xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc và các thị trường khó tính trên khắp thế giới, tỉnh đẩy mạnh việc lập hồ sơ đề nghị cấp mã số vùng trồng cho trái cây đặc sản, mã số đóng gói cho các cơ sở thu mua trái cây... nhằm tháo "điểm nghẽn" trong xuất khẩu trái cây, tạo điều kiện để nông dân an tâm đẩy mạnh sản xuất nông sản hàng hóa tham gia thị trường.