TS Trần Văn Khải: "Một số DN siêu thị, điện máy có sai phạm liên quan đến bảo vệ người tiêu dùng"

Chiều 25/10, bên hành lang Quốc hội, TS Trần Văn Khải, đại biểu Quốc hội khoá XV, Uỷ viên Thường trực Uỷ ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đã có những chia sẻ với báo chí liên quan đến việc thực hiện chính sách pháp luật về Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thời gian qua.

TS Trần Văn Khải cho rằng, chủ thể thực thi pháp luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng có những hạn chế, trong đó hạn chế lớn nhất là nguồn lực và kinh phí hoạt động.

Theo ông, thực tế cho thấy, ngân sách hàng năm dành cho hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tại Trung ương và địa phương rất ít, không tương xứng với khối lượng công việc mà các cơ quan tổ chức thực thi. Bên cạnh đó, về nhân lực, các cơ quan đang trong tình trạng một người phải thực hiện nhiều nhiệm vụ.

Hạn chế lớn thứ hai là mô hình hoạt động chưa hoàn thiện và thống nhất. "Ở cấp Trung ương, nhiệm vụ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng chủ yếu được giao cho 2 đơn vị cấp Phòng của Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng thuộc Bộ Công Thương", TS Trần Văn Khải nói và nhìn nhận mô hình này quá khiêm tốn so với yêu cầu từ thực tế Việt Nam cũng như kinh nghiệm quốc tế.

Phân tích rõ nội dung này, TS Trần Văn Khải nói: Ở cấp địa phương, chưa có sự thống nhất về việc giao nhiệm vụ bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cho cấp Phòng thuộc Sở Công Thương.

Cụ thể, đa số (50/63) các Sở Công Thương giao chức năng bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng cho Phòng Quản lý thương mại. Một số khác (13/63) giao cho các phòng, ban khác như Phòng Xuất nhập khẩu, Phòng Kế hoạch Tài chính, Thanh tra Sở.

"Việc không thống nhất trong mô hình tổ chức hoạt động có thể gây ra sự gián đoạn, không xuyên suốt trong quá trình triển khai thực hiện bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng", TS Trần Văn Khải nhìn nhận.

Một số doanh nghiệp có các hành vi vi phạm quyền lợi người tiêu dùng

Nhấn mạnh đến vai trò quan trọng của các doanh nghiệp trong việc thực hiện chính sách pháp luật về Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, TS Trần Văn Khải cho hay, thời gian vừa qua, các đại đa số các doanh nghiệp đã thực hiện tốt Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Tuy nhiên, còn một số doanh nghiệp chưa thực hiện tốt các quy định của bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, có các hành vi vi phạm quyền lợi người tiêu dùng. Trong đó nổi bật là các nhóm hành vi:

Thứ nhất, vi phạm về bảo vệ thông tin người tiêu dùng. Một số doanh nghiệp đã không thông báo rõ ràng, công khai hoặc có thông báo nhưng nội dung không đầy đủ theo quy định về mục đích thu thập, sử dụng thông tin về người tiêu dùng.

Đặc biệt là một số đơn vị thực hiện chức năng tư vấn, hỗ trợ tài chính trực tuyến, doanh nghiệp lớn, hoạt động trong lĩnh vực siêu thị, điện máy cũng có sai phạm hoặc chưa thực hiện đúng trách nhiệm bảo vệ thông tin của người tiêu dùng.

Thứ hai, vi phạm về cung cấp thông tin về hàng hóa, dịch vụ cho người tiêu dùng, thường là che giấu thông tin hoặc cung cấp thông tin không đầy đủ, sai lệch, không chính xác cho người tiêu dùng theo quy định. Ví dụ như cung cấp thông tin gây hiểu nhầm về hàng hóa, dịch vụ, về chính sách đổi trả sản phẩm, về uy tín, khả năng kinh doanh, khả năng cung cấp hàng hóa, dịch vụ của doanh nghiệp...

Đối với trách nhiệm của các bên thứ ba trong cung cấp thông tin cho người tiêu dùng cũng có những dấu hiệu vi phạm như việc quảng cáo, cung cấp thông tin thổi phồng, gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng về hàng hóa, sản phẩm, chương trình khuyến mại...

Thứ ba là vi phạm về thực hiện hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung: Hành vi vi phạm thường thấy là doanh nghiệp có niêm yết điều kiện giao dịch chung tại điểm giao dịch. Tuy nhiên, các điều kiện giao dịch chung không xác định rõ thời điểm áp dụng hoặc không được niêm yết ở nơi thuận lợi tại địa điểm giao dịch để người tiêu dùng có thể nhìn thấy.

Thứ tư là vi phạm về giao kết hợp đồng, điều kiện giao dịch chung với người tiêu dùng có điều khoản không có hiệu lực: Nội dung của các hợp đồng, điều kiện giao dịch chung của doanh nghiệp phần lớn đều tồn tại một số điều khoản không có hiệu lực. Trong đó, tập trung vào nội dung loại trừ trách nhiệm của doanh nghiệp đối với người tiêu dùng và hạn chế, loại trừ quyền khiếu nại, khởi kiện của người tiêu dùng.

Ngoài ra còn có các hành vi vi phạm khác như: Trong quá trình thanh, kiểm tra, các cơ quan quản lý cũng ghi nhận một số các vi phạm khác của doanh nghiệp. Cụ thể: về trách nhiệm bảo hành hàng hóa (không thực hiện đúng thời hạn bảo hành, không đổi mới sản phẩm cho người tiêu dùng theo quy định); không cung cấp hợp đồng/hóa đơn cho người tiêu dùng sau khi ký kết; có hành vi quấy rối người tiêu dùng (đặc biệt trong các giao dịch gọi điện thu/nhắc nợ của các đơn vị cho vay tiêu dùng)...

Bốn kiến nghị đến Chính phủ

Trước những thực tế nêu ra, Ủy viên Thường trực Ủy ban Công nghệ và Môi trường của Quốc hội kiến nghị Chính phủ Chỉ đạo các bộ, ngành và các tỉnh, thành phố theo chức năng của mình thực hiện các nhiệm vụ.

Cụ thể, một là, tăng cường triển khai Nghị quyết số 82/NQ-CP ngày 26/5/2020 của Chính phủ về việc ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Chỉ thị số 30-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và trách nhiệm quản lý của Nhà nước đối với công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Hai là, chỉ đạo Bộ Công Thương và các bộ, ngành có liên quan chủ động rà soát, tăng cường các hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong quá trình thực thi nhiệm vụ theo chức năng của Bộ được giao thay mặt Chính phủ để quản lý nhà nước về lĩnh vực bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Ba là, chỉ đạo các bộ, ngành và các cơ quan ngang bộ, các cơ quan thuộc Chính phủ tích cực tham gia xây dựng, góp ý đối với Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) và các nghị định để hướng dẫn triển khai sau khi Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi) được ban hành.

Bốn là, nghiên cứu ban hành cơ chế phối hợp hiệu lực, hiệu quả giữa các cơ quan ở Trung ương, giữa các cơ quan ở Trung ương và địa phương theo cả chiều dọc và chiều ngang trong việc triển khai công tác bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.