Lai Châu: Độc đáo hàng rào đá ở bản người Giáy San Thàng

Bản San Thàng nằm cách trung tâm thành phố Lai Châu chừng 3 km. 

Bất kỳ ai khi lần đầu đặt chân đến vùng đất yên bình này, cũng bị cuốn hút bởi vẻ đẹp mộc mạc, đơn sơ của những hàng rào đá. 

Hàng rào đá hiện diện khắp nơi, từ đầu bản đến cuối bản, quanh vườn nhà các hộ dân và len lỏi ra cả những cánh đồng, thửa ruộng, bờ ao. 

Nghe các cụ già trong bản kể rằng, hàng rào đá xuất hiện ở bản San Thàng từ xa xưa và được lưu giữ đến tận bây giờ. 

Nó được xem như là nét văn hóa truyền thống của đồng bào Giáy nơi đây.

Chỉ vào hàng rào đá trước nhà, ông Hồ Văn Xiêng, dân tộc Giáy, ở bản San Thàng vui vẻ nói: "Sự xuất hiện hàng rào đá ở bản San Thàng như một lẽ tự nhiên. 

Trước đây, ở bản San Thàng, cái dễ thấy nhất đó chính là đá. Bà con dân bản ăn trên đá, ngủ trên đá, thậm chí sản xuất cả trên đá. Từ thực tế đó, người dân trong bản phải dọn đá bằng cách xếp đá làm hàng rào xung quanh nhà, vườn tược, ruộng nương. 

Vì có quá nhiều đá nên chúng tôi phải đi lấy đất từ rất xa, đem về lấp trên đá để có mặt bằng làm nhà, tạo quỹ đất sản xuất, phát triển kinh tế. Hàng rào đá xuất hiện từ thực tiễn đó và được lưu giữ đến nay".

Trước tốc độ đô thị hóa ngày một nhanh, hàng rào đá ở bản San Thàng vẫn không bị mai một. Nếu như trước đây, hàng rào đá được dựng lên là để ngăn cách giữa nhà nọ với nhà kia, bảo vệ gia súc, gia cầm, hoa mầu, chống xói lở, bạc mầu đất trong mùa mưa. 

Những năm gần đây, hàng rào đá đã được người dân trong bản chỉnh sửa lại gọn gàng, đẹp đẽ và cuốn hút hơn. 

Xếp đá nhiều thành quen, người dân bản San Thàng không cần chăng dây, kẻ vẽ mà vẫn dựng lên những hàng rào thẳng tăm tắp. 

Với bàn tay khéo léo, những viên đá muôn hình vạn trạng đó đã được xếp lại với nhau, tạo thành hàng rào đẹp đẽ trong mắt du khách thập phương. 

Nét độc đáo của hàng rào đá ở bản San Thàng, đó là được xếp đặt tự nhiên, chứ không cần vữa xi măng hay chất kết dính gì cả.

Theo ông Xiêng, để hàng rào bền, đẹp thì phải chọn đá già, đá suối, to, chắc chắn, cùng màu sắc và xếp đá theo hình tháp, chân to vững chãi. 

Thay vì xếp đá kín như trước, những năm gần đây, người dân ở bản San Thàng xếp đá thành 2 hàng rồi đổ đất vào giữa, để trồng cây, hoa vừa tạo độ bền chắc cho hàng rào, vừa tạo cảnh quan.

Thông thường, hàng rào đá ở bản San Thàng có chiều cao từ 80cm đến khoảng 1,2 m, rộng khoảng 1m.

Trò chuyện với phóng viên Dân Việt, ông Vùi Văn Phướng – Bí thư chi bộ bản San Thàng cho biết: Bản San Thàng có gần 200 hộ dân sinh sống, với nhiều dân tộc khác nhau, trong đó dân tộc Giáy chiếm đa số. 

Người dân trong bản chủ yếu sống dựa vào sản xuất nông nghiệp. 

Đời sống vật chất và tinh thần của người dân trong bản ngày càng được nâng lên. Trước đây, bản San Thàng còn có tên gọi khác là bản Phố đá, bởi khắp bản chỉ có đá và đá.

Hàng rào đá được dựng lên cũng bởi lẽ đó và trở thành nét đẹp trong văn hóa của bà con dân tộc Giáy nơi đây. 

Bản San Thàng được công nhận là bản văn hóa du lịch cộng đồng từ năm 2014.

Người dân trong bản luôn phát huy tinh thần đoàn kết, phát triển kinh tế, xây dựng nông thôn mới và giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống.

Dẫn chúng tôi đi thăm nhà văn hóa bản, ông Phướng vui vẻ nói: "Nhằm giữ gìn và phát huy nét đẹp văn hóa truyền thống của dân tộc, những năm gần đây, ban quản lý bản đã tuyên truyền vận động bà con tu sửa, chỉnh trang, làm mới hàng rào đá. Nhà văn hóa bản được dựng lên cũng nhờ có sự đóng góp rất lớn của người dân trong bản. Các hộ dân trong bản đã đóng góp 3 ngày công đi lấy đá ở dưới suối, vận chuyển về để làm nhà văn hóa và hàng rào đá.

"Nhà văn hóa là nơi sinh hoạt cộng đồng của người dân trong bản. Xây tường nhà văn hóa bằng gạch ba vanh chắc chắn sẽ nhanh và mất ít công hơn so với xếp hàng rào đá. Tuy nhiên, thay vì xây tường rào bằng gạch, chúng tôi đã quyết định làm hàng rào bằng đá tự nhiên. Sở dĩ chúng tôi làm như vậy là muốn lưu giữ nét văn hóa truyền thống của dân tộc, đồng thời nhắc nhở con cháu biết trân trọng, giữ gìn và phát huy nét đẹp văn hóa ấy. Nhiều du khách đặt chân đến bản đều hết lời khen ngợi, khi chứng kiến những hàng rào đá mộc mạc, đơn sơ mà gần gũi đó" – ông  Phướng nhấn mạnh.