Thương vụ Việt Nam tại Nhật Bản cho biết, Nhật Bản đang thiếu hụt nguồn cung hàu nội địa nghiêm trọng. Hiroshima chiếm khoảng 60% sản lượng hàu của Nhật Bản. Thiệt hại nghiêm trọng này (tức việc hàu ở Hiroshima chết hàng loạt) đồng nghĩa với việc thị trường Nhật sẽ thiếu hụt hàng chục nghìn tấn hàu trong ngắn hạn và trung hạn (do thời gian nuôi hàu cần từ 1-3 năm).

Nhật Bản là thị trường nhập khẩu hàu lớn thứ hai của Hàn Quốc và là nhà nhập khẩu nhỏ đối với hàu từ Hoa Kỳ và Trung Quốc. Theo số liệu thống kê của Nhật Bản những năm gần đây thì lượng nhập khẩu hàu từ nước ngoài của Nhật không lớn và không phổ biến trong các báo cáo tổng hợp về thủy sản, vì sản lượng nuôi trồng hàu nội địa của Nhật Bản rất lớn nên nhập khẩu thường chỉ chiếm một tỷ trọng nhỏ, chủ yếu nhập khẩu từ Hàn Quốc (chiếm hơn 60%), tiếp theo là Hoa Kỳ (chiếm hơn 20%) và Trung Quốc (chiếm hơn 10%). Với tình trạng thiếu hụt, Nhật Bản sẽ phải tìm kiếm nguồn cung hàu mới ngoài các đối tác truyền thống.

Nhu cầu cấp bách về hàu của Nhật có thể làm tăng giá trị của hàu nhập khẩu, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Việt Nam đàm phán mức giá tốt hơn, đặc biệt đối với các sản phẩm hàu tươi hoặc chế biến sâu.

Việt Nam và Nhật Bản là thành viên của nhiều Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) như: CPTPP, RCEP, VJCEP và AJCEP, giúp giảm hoặc xóa bỏ thuế quan đối với nhiều mặt hàng thủy sản, tạo lợi thế cạnh tranh về giá so với các đối thủ ngoài khối.

Việt Nam đã có kinh nghiệm xuất khẩu nhuyễn thể (mollusks) sang Nhật Bản (mặc dù hàu không phải mặt hàng chủ lực). Xuất khẩu nhuyễn thể được dự báo sẽ tiếp tục tăng trong thời gian tới khi nguồn cung hàu của Nhật Bản thiếu hụt.

Tuy nhiên, triển vọng xuất khẩu hàu của Việt Nam sang Nhật chỉ trở thành hiện thực nếu các doanh nghiệp Việt Nam vượt qua được những rào cản nghiêm ngặt của thị trường Nhật.

Thách thức lớn nhất, đặc biệt đối với hàu tươi sống (hàu dùng để ăn sống) tại Nhật chính là phải có Chứng nhận Kiểm dịch (Health Certificate - HC). Hàu của ta phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về dư lượng kháng sinh và chất phụ gia.

Hàu của Việt Nam phải được kiểm soát chặt chẽ Vibrio parahaemolyticus (vi khuẩn gây bệnh đường ruột) trên thủy sản sống và đông lạnh. Hàu là loại nhuyễn thể dễ tích tụ vi khuẩn nếu môi trường nuôi không sạch.

Yêu cầu hàu phải có Chứng nhận vùng nuôi trồng đạt chuẩn, chứng nhận cơ sở an toàn dịch bệnh. Và hàu phải đảm bảo về màu sắc, mùi vị, và độ tươi sống theo tiêu chuẩn cao của thị trường Nhật.

Hàu chủ lực của Nhật Bản là Hàu Thái Bình Dương (Crassostrea gigas) và thường được ăn sống (Sashimi Grade).

Do vậy, Việt Nam cần đảm bảo chất lượng giống hàu và quy trình nuôi để đáp ứng tiêu chuẩn tiêu thụ sống nghiêm ngặt của Nhật.

Hàu Việt Nam hiện tại chủ yếu được tiêu thụ/chế biến chín. Việc chuyển sang phân khúc hàu tươi ăn sống đòi hỏi đầu tư lớn vào vùng nuôi sạch, công nghệ xử lý và bảo quản.

Nhật Bản đang tìm kiếm nguồn cung hàu ổn định. Các doanh nghiệp Việt Nam cần đảm bảo sản lượng lớn và nhất quán để thay thế cho nguồn cung bị mất đột ngột.

Có thể nói, triển vọng cho xuất khẩu hàu Việt Nam vào Nhật Bản là rất tích cực trong bối cảnh thị trường Nhật đang thiếu hụt nguồn cung trầm trọng. Đây là cơ hội vàng để các doanh nghiệp Việt Nam thiết lập vị thế lâu dài. Nếu có thể vượt qua rào cản về tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành đối tác cung ứng hàu chiến lược mới cho Nhật Bản.

Thương vụ Việt Nam tại Nhật khuyến nghị: Các nhà xuất khẩu Việt phải tập trung vào chất lượng sản phẩm.

Cụ thể: Các doanh nghiệp cần khẩn trương đầu tư vào các vùng nuôi đạt chuẩn quốc tế (ví dụ: ASC) và quy trình xử lý theo tiêu chuẩn an toàn thực phẩm Nhật Bản (TFE).

Doanh nghiệp có thể hợp tác với các phòng thí nghiệm quốc tế để kiểm tra nghiêm ngặt dư lượng và vi khuẩn trước khi xuất khẩu.

Hàu Việt cũng cần có định vị sản phẩm. Trước mắt là tập trung vào phân khúc hàu chế biến sâu (đông lạnh, bán chế biến) có yêu cầu kiểm soát vi sinh vật dễ đạt hơn. Về lâu dài, nhà xuất khẩu Việt có thể nghiên cứu đầu tư để sản xuất hàu tươi (Sashimi Grade), sản phẩm có giá trị cao nhất.

Cuối cùng để hàu có thể thâm nhập tốt ở thị trường Nhật Bản cần có sự hỗ trợ của Chính phủ. Các Bộ ngành liên quan cần thúc đẩy đàm phán với Nhật Bản về các vùng nuôi và cơ sở chế biến được phép xuất khẩu hàu sống sang thị trường này.