Cao nguyên đá bị xẻ thịt: Nguyên Phó Viện trưởng Viện Địa chất: Tôi thật sự rất tiếc nuối!

PGS - TSKH Vũ Cao Minh mở đầu câu chuyện: Tôi thấy các nhà báo đã rất dũng cảm phát hiện, bám đuổi, quay những thước phim rõ nét, chân thật cho chúng ta thấy được thực trạng xấu đi của Công viên địa chất toàn cầu. Tôi phải nói rằng, những hành động khai thác trái phép như thế là một tội ác! Bởi di sản địa chất cao nguyên đá Đồng Văn là món quà quý của thiên nhiên ban tặng cho con người nói chung và cho đồng bào 4 huyện vùng cao núi đá Hà Giang nói riêng.

Bây giờ, người ta có chủ ý hoặc vô ý thức phá hoại di sản địa chất như vậy, dĩ nhiên, hậu quả là có nhiều giá trị mất đi và không bao giờ lấy lại được nữa. Xin nhấn mạnh: trong khi thiên nhiên đã trải qua hàng trăm triệu năm tạo tác được những nét đẹp tinh túy, kỳ vĩ như thế mà có người lại phá đi… Tôi thật sự rất tiếc nuối!

Vậy, theo ông thời gian tới chúng ta phải có giải pháp như thế nào để bảo vệ Công viên địa chất toàn cầu này?

PGS - TSKH Vũ Cao Minh: Hiện nay có người cứ tưởng là bán được ít đá, kiếm được mấy đồng là vui lắm. Nhưng, sau này không có cái gì mà giáo dục về khoa học địa chất, địa mạo, văn hoá, tộc người; du khách đến thăm quan, chiêm ngưỡng cũng phải thở dài, thì sẽ ra sao? 

 Ngoài ra, việc phá hoại còn làm ảnh hưởng đến những nỗ lực của công tác bảo tồn địa chất của chúng ta với bạn bè quốc tế. Cái uy tín đó, nếu không gìn giữ, nếu mất đi, rất khó lấy lại. Trên thế giới đã từng xảy ra trường hợp khi công viên địa chất nào đó hủy hoại cảnh quan, địa chất, hậu quả là cũng mất luôn sinh kế cho người bản địa.

Vậy chúng ta phải làm gì? Tôi cho rằng cố gắng làm thế nào để công tác quản lý Công viên địa chất toàn cầu phù hợp hơn nữa. Sao cho mỗi hộ dân ý thức được rằng xung quanh nhà họ toàn đá xám và núi cao chất ngất. Nhưng đá ấy là tài sản, là cảnh đẹp, là "con gà đẻ trứng vàng" cho địa phương thì tình trạng phá đá chắc chắn sẽ giảm đi.

Tôi nghĩ, chúng ta phải làm sao quản lý hiệu quả nhất những di sản quý mà thôn, xã, huyện, tỉnh, hay nước nhà đang có. Xin nhấn mạnh: Đó là tài sản, là di sản lớn. Để làm được như vậy ở cấp các thôn bản, xã, huyện cũng phải có người đứng ra chịu trách nhiệm chính bảo vệ các giá trị này. 

Ví dụ trưởng thôn, bản phải hiểu rõ mỏm đá này đẹp, trái núi kia đẹp như thế nào, quý như thế nào. Rồi cấp xã cũng cần giao cho cán bộ địa chính, cán bộ văn hóa chịu trách nhiệm cụ thể với những giá trị trên. Tránh để tình trạng cha chung không ai khóc.

Hiện nay, nhiều cơ quan chức năng quản lý nhưng tình trạng phá đá vẫn diễn ra, dưới góc độ của chuyên gia ông nghĩ sao việc này?

PGS - TSKH Vũ Cao Minh: Tôi xem các cảnh phá đá mà nhóm PV Dân Việt phanh phui, nhất là dấu hiệu bao che, tôi thực sự bức xúc. Theo tôi, làm sao phải quy hoạch được các điểm khai thác một cách khoa học và hiệu quả, để đáp ứng được nhu cầu có thật của xã hội về vật liệu xây dựng. 

Khi làm quy hoạch phải mời được các chuyên gia của các ngành khác chứ không riêng gì ngành xây dựng, tài nguyên môi trường. Phải có được sự tham gia quy hoạch của các chuyên gia về Công viên địa chất thì mới có đánh giá chính xác hơn được. 

Đôi khi, nhiều mỏm đá trông có vẻ "bình thường", người khi đập chúng đi hoặc cắt một vùng dãy núi để… nghiền thành bột đá; nhưng họ không biết rằng: di sản địa chất đó là tài sản độc đáo của nhân loại. Nếu hiểu về chúng, chúng rất có giá trị. Để phục vụ du lịch, tham quan, nghiên cứu, đó là công cụ xóa đói giảm nghèo luôn!

Nếu cố ý phá hoại công viên địa chất toàn cầu thì phải có biện pháp trừng phạt nghiêm khắc. Còn vi phạm xuất phát từ sơ hở trong quản lý thì cần tăng cường thêm vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Ban quản lý Công viên địa chất toàn cầu sao cho kịp được với thực tế. 

Trước đây, tôi biết Ban Quản lý Công viên Địa chất Toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn là có chức năng "quyền lực" và hiệu quả hơn; nhưng bây giờ họ trực thuộc Sở VHTT&DL thì chức năng đó bị giảm sút ít nhiều.

Vậy chúng ta làm sao để bảo vệ, bảo tồn tốt Công viên địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn, thưa ông?

PGS - TSKH Vũ Cao Minh: Mạng lưới Công viên địa chất toàn cầu họ có quy định là 4 năm một lần tái thẩm định đánh giá. Nếu chúng ta không chấn chỉnh lại, không bảo tồn tốt di sản để chúng bị xuống cấp nghiêm trọng, ta sẽ đánh mất thương hiệu ấy. Vì thế, chúng ta cần phải quản lý bài bản hơn, hiệu quả hơn.

Khi tham gia lập hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận Công viên địa chất vùng Hà Giang này, chúng tôi đã kỳ vọng rất nhiều vào sự cất cánh của di sản, để rồi chúng quay lại phục vụ đời sống cho bà con mình, nếu công tác quản lý thật sự tốt. Đó cũng là mong muốn của phía UNESCO. Tuy nhiên, tiến độ đi đến điều trên, so với kỳ vọng là đang… chậm; công tác bảo vệ di sản chưa được tốt.

Trân trọng cảm ơn ông!

Dừng mọi hoạt động thi công tại dự án mở rộng Quốc lộ 4C

Sở TNMT tỉnh Hà Giang cũng như UBND huyện Đồng Văn đã thành lập đoàn kiểm tra một số điểm khai thác đá, sử dụng đá làm vật liệu như nội dung Báo NTNN đã phản ánh. Cụ thể, tại Quốc lộ 4C thuộc xã Sà Phìn, huyện Đồng Văn, thời điểm kiểm tra, chủ đầu tư và đơn vị thi công chưa thực hiện các thủ tục về đất đai, khoáng sản theo đúng quy định pháp luật; không phối hợp chính quyền địa phương để thực hiện tháo gỡ vướng mắc trong việc nổ mìn phá đá thi công công trình... Tổ công tác đã đề nghị đơn vị thi công tạm dừng mọi hoạt động trên toàn tuyến thi công dự án, công trình. Đây là địa điểm Báo NTNN phản ánh dấu hiệu lợi dụng mở rộng đường buôn bán đá trái phép.

Đối với địa điểm khai thác đá trái phép ở thôn Quán Dín Ngài (công trình nâng cấp, sửa chữa đường từ thôn Đoàn Kết đi thôn Lùng Lú), thị trấn Đồng Văn, huyện Đồng Văn, đoàn kiểm tra đã kiểm tra các điểm tập kết vật liệu xây dựng thông thường tại khu vực thực hiện công trình.

Bà Đặng Thị Bích, Phó Chánh Văn phòng HĐND - UBND huyện Đồng Văn cho biết: "Hiện đoàn kiểm tra của tỉnh đang tiến hành kiểm tra thông tin theo báo chí phản ánh. Khi có kết quả sẽ cung cấp thông tin sớm nhất đến Quý báo".